พระศากยมุนีพุทธเจ้า

ทิเบตเรียก %ล.บ.ศาว.ถุบ.ป. ร๋(ค์เจล.วา.ฉา(ก์จา.ถุบ.ปะ  ภาษาจีน เรียก เสกเกียโมวนีฮุก อักขระประจำองค์ คือ มุ
พระศากยะมุนีพุทธเจ้า ในมุมมองแห่งปรัชญาสาวกยานพระองค์ทรงเป็นอริยะบุคคลแห่งประวัติศาสตร์ซึ่งได้บำเพ็ญเพียรจนบรรลุพระสัมมาสัม โพธิญาน ส่วนในมุมมองแห่งมหายานพระองค์เป็นยิ่งกว่าบุคคลในประวัติศาสตร์ ด้วยมหายานเชื่อว่าพระองค์ทรงบรรลุความเป็นสัมมาสัมพุทธเจ้ามานานแล้ว และด้วยพระมหากรุณาต่อสรรพสัตว์ พระองค์จึงมาเพื่อกระตุ้นเตือนให้สรรพสัตว์ที่เริ่มจะหลงระเริงไปในสังสารวัฏฏและหาหนทางหลุดพ้นไม่พบ พระองค์ทรงรับความทุกข์ยากลำบากเพื่อปฏิบัติให้เป็นตัวอย่างแด่สรรพสัตว์ ธรรมะ 84000 บทที่พระองค์ทรงประทานให้แก่ชาวโลก ทุกบทสามารถนำพาสรรพสัตว์เข้าสู่วิมุติสุขได้ทั้งนั้น  คงมีสักบทที่ตรงกับจริตของเรา แล้วมุ่งเน้นไปในทางนั้น การบรรลุโพธิญานเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้แน่นอน หลักธรรมทั้งปวง เป็นเครื่องมือให้เรา ได้รู้ ได้ดำเนินการ ได้รับผล แห่งอริยะสัจ4 ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของพระพุทธศาสนาไม่ว่าจะเป็นนิกายใด อยู่ที่ไหนในโลก อริยะสัจแรกคือทุกข์ ไม่มีสรรพสัตว์ใดไม่เป็นทุกข์ เทพเทวาเป็นทุกข์ด้วยความหลงในความเป็นเทพแห่งตนเมื่อถึงวันที่ต้องสิ้นสุดความเป็นเทพความทุกข์ยิ่งทวีความรุนแรง เป็นเท่าทวี ยังมีทุกข์ที่มองไม่เห็นของเทพด้วยกันคือทุกข์ซึ่งเกิดจากการไม่สามารถสู่ความหลุดพ้นได้ ด้วยว่าภพแห่งเทพเต็มเปี่ยมด้วยโลกียะสุข อสูรมีชีวิตอยู่ในบ่วงแห่งความโกรธความริษยาเทพตั้งหน้ารบราแย่งชิงโลกียะสุขจากเทพอยู่เป็นประจำ ทุกข์ของมนุษย์ถือเป็นทุกข์ที่สมบรูณ์คือรวมเอาทุกข์สรรพสัตว์อีก5ภูมิมารวมไว้  ได้ในสิ่งที่ไม่ต้องการเป็นทุกข์  ไม่ได้ในสิ่งที่ต้องการเป็นทุกข์ แต่ก็เป็นความโชคดีประการหนึ่งของมนุษย์ ก็คือมีแต่มนุษย์เท่านั้นที่สามารถปฏิบัติเพื่อสู่ความหลุดพ้นได้ ด้วยว่ามนุษย์ได้สัมผัสทุกข์ทุกรูปแบบ คือสามารถรู้และสัมผัสกับทุกข์ได้เต็มรูปแบบ  เมื่อรู้จริง ก็จะได้หนทางที่ถูกต้องจริงไปสู่ความหลุดพ้น เดรัจฉาน ทุกข์ด้วยความโง่เขลา ฆ่ากันเพื่อการดำรงชีวิต  เปรต ทุกข์จากความโลภหิวกระหายอยู่ตลอดเวลาไม่มีความพอเพียง สัตว์ในนรกภูมิ ทุกข์จากการถูกทรมาน สภาวะจิตที่ต่ำ ปฏิบัติอวิชชาทั้งหลายทั้งปวงอยู่เป็นประจำ จึงต้องถูกคุมขังทรมาน อริยะสัจข้อที่2คือ เหตุแห่งทุกข์ เมื่อรู้ว่าสรรพสัตว์ทั้งปวงเป็นทุกข์ด้วยอะไร นั่นคือรู้เหตุแห่งทุกข์ สรุปเหตุแห่งทุกข์ได้ความว่าเกิดจาก 1 ความอยากได้ 2 ความอยากเป็น 3 ความไม่อยากได้ ไม่อยากเป็น 4 ความอิจฉาริษยา 5 ความเย่อหยิ่งถือตัว อริยะสัจข้อ 3  ผลของการดับทุกข์ คือ การบรรลุพุทธภาวะซึ่งเป็นความสุขอันนิรันดร อันเป็น ผลของการปฏิบัติ อริยสัจข้อที่ 4 มรรค ทางปฏิบัติ สู่การดับทุกข์